Anasayfa
tarafından AD TAMLAMALARI
İki ya da daha çok adın çeşitli anlam ilgileriyle oluşturduğu takıma ad tamlaması denir.
Ad tamlamalarında birinci ada tamlayan, ikinci ada tamlanan denir.
Ad tamlamaları, yapılışları bakımından dört türlüdür:
1- Belirtisiz Ad Tamlaması:Tamlayan ek almaz. Tamlanan III. Tekil kişi iyelik eki alır.
Örnekler:
• Bahar rüzgarı
• Okyanus akıntısı
• Soru kitapçıkları
• Sanat sevgisi
• Avrupa Yakası
• Yaprak Dökümü
2- Belirtili Ad Tamlaması: Tamlayan ilgi eki (-ın), tamlanan III. Tekil iyelik eki alır.
Örnekler:
• Öğretmenin sorusu
• İklimin etkileri
• Çocukların şımarıklığı
• Charli’nin Melekleri
3- Zincirleme Ad Tamlaması: En az üç addan oluşur. Bir ad tamlamasının sonuna ya da başına bir üçüncü ad getirilerek yapılır. İki tamlamasının kaynaşmasıyla oluşabilir. Tamlanan mutlaka ek alır.
Örnekler:
• Sel felaketinin sonuçları
• Sanat dünyasının sorunları
• Öğrencilerin ders ücretleri
• Memurların vergi iadeleri
• Okulun beton duvarları
• Türkçe öğretmeninin not defteri
4- Takısız Ad Tamlaması: Tamlayan ve tamlanan ek almaz. Bir şeyin neden yapıldığını ya da neye benzediğini gösterir.
Örnekler:
• Yün kazak
• Taş duvar
• İpek saç
Ad Tamlamarıyla İlgili Özellikler:
Özellik 1: Ad tamlamalarında, tamlanan eki (iyelik eki) kaldırılınca tamlama bozulur:
• Toplantı salonu ==> ("Toplantı salon" denmez.)
• Müzik dersi ==> ("Müzik ders" denmez.)
Özellik 2: Zamirlerle kurulan ad tamlamalarında kimi zaman tamlananın aldığı iyelik eki anlatımdan düşer:
• Sizin ev (iniz) okula uzak mı?
• Bizim sınıf (imiz) çok kalabalık.
Özellik 3: Belirtili ad tamlamalarında, tamlanan belgisiz zamirse, tamlayan eki (-in) yerine (-den) eki kullanılabilir:
• Çocukların birkaçı yoktu.
• Çocuklardan, birkaçı yoktu.
Özellik 4: Kimi anlatımlarda ad tamlamasının tamlayanı ya da tamlananı düşebilir:
Henüz, arabası tamir edilemedi.
— Bu kitap kimin?
— Ayşe’nin (kitabı)
Özellik 5: Devrik cümleli anlatımlarda tamlanan unsur-ları yer değiştirebilir:
"Geçti güzelliği yaz günlerinin
Geçti sevdalar, aşklar..."
Özellik 6: Ad tamlamalarında kaynaştırma harfi olarak "n" ve "s" kullanılır. (Sadece "su" sözcüğüyle yapılan tamlamalarda "y" kaynaştırıcısı kullanılır.)
• Öykü -n- ün kahramanları
• Çorba - n- ın koku - s- u
• Irmağın su - y- u
• Su - y- un tadı
Özellik 7: Ad tamlamalarında tamlayan - tamlanan arasında değişik anlam ilgileri vardır.
• bulgur pilavı (hammadde - ürün ilişkisi)
• sel felaketi (sebep - sonuç ilişkisi)
• öğrenci yurdu (tamlananın neye özgü olduğu)
• dikiş makinesi (tamlananın ne işe yaradığı)
Özellik 8: Ad tamlamaları bir sıfatla nitelenebilir.
• bakımsız köy yolları
• ucuz çocuk ayakkabısı
Özellik 9: Ad tamlamalarında tamlayan veya tamlanan sıfatla nitelenebilir. Tamlananın arasına sözcükler, söz öbekleri girebilir:
• Çalışkan öğrencilerin notları
• Karadeniz'in köpüklü dalgaları
• İstanbul'un insanları canından bezdiren sorunları
• Dağ rüzgârlarının mutluluk veren şarkısı
İki ya da daha çok adın çeşitli anlam ilgileriyle oluşturduğu takıma ad tamlaması denir.
Ad tamlamalarında birinci ada tamlayan, ikinci ada tamlanan denir.
Ad tamlamaları, yapılışları bakımından dört türlüdür:
1- Belirtisiz Ad Tamlaması:Tamlayan ek almaz. Tamlanan III. Tekil kişi iyelik eki alır.
Örnekler:
• Bahar rüzgarı
• Okyanus akıntısı
• Soru kitapçıkları
• Sanat sevgisi
• Avrupa Yakası
• Yaprak Dökümü
2- Belirtili Ad Tamlaması: Tamlayan ilgi eki (-ın), tamlanan III. Tekil iyelik eki alır.
Örnekler:
• Öğretmenin sorusu
• İklimin etkileri
• Çocukların şımarıklığı
• Charli’nin Melekleri
3- Zincirleme Ad Tamlaması: En az üç addan oluşur. Bir ad tamlamasının sonuna ya da başına bir üçüncü ad getirilerek yapılır. İki tamlamasının kaynaşmasıyla oluşabilir. Tamlanan mutlaka ek alır.
Örnekler:
• Sel felaketinin sonuçları
• Sanat dünyasının sorunları
• Öğrencilerin ders ücretleri
• Memurların vergi iadeleri
• Okulun beton duvarları
• Türkçe öğretmeninin not defteri
4- Takısız Ad Tamlaması: Tamlayan ve tamlanan ek almaz. Bir şeyin neden yapıldığını ya da neye benzediğini gösterir.
Örnekler:
• Yün kazak
• Taş duvar
• İpek saç
Ad Tamlamarıyla İlgili Özellikler:
Özellik 1: Ad tamlamalarında, tamlanan eki (iyelik eki) kaldırılınca tamlama bozulur:
• Toplantı salonu ==> ("Toplantı salon" denmez.)
• Müzik dersi ==> ("Müzik ders" denmez.)
Özellik 2: Zamirlerle kurulan ad tamlamalarında kimi zaman tamlananın aldığı iyelik eki anlatımdan düşer:
• Sizin ev (iniz) okula uzak mı?
• Bizim sınıf (imiz) çok kalabalık.
Özellik 3: Belirtili ad tamlamalarında, tamlanan belgisiz zamirse, tamlayan eki (-in) yerine (-den) eki kullanılabilir:
• Çocukların birkaçı yoktu.
• Çocuklardan, birkaçı yoktu.
Özellik 4: Kimi anlatımlarda ad tamlamasının tamlayanı ya da tamlananı düşebilir:
Henüz, arabası tamir edilemedi.
— Bu kitap kimin?
— Ayşe’nin (kitabı)
Özellik 5: Devrik cümleli anlatımlarda tamlanan unsur-ları yer değiştirebilir:
"Geçti güzelliği yaz günlerinin
Geçti sevdalar, aşklar..."
Özellik 6: Ad tamlamalarında kaynaştırma harfi olarak "n" ve "s" kullanılır. (Sadece "su" sözcüğüyle yapılan tamlamalarda "y" kaynaştırıcısı kullanılır.)
• Öykü -n- ün kahramanları
• Çorba - n- ın koku - s- u
• Irmağın su - y- u
• Su - y- un tadı
Özellik 7: Ad tamlamalarında tamlayan - tamlanan arasında değişik anlam ilgileri vardır.
• bulgur pilavı (hammadde - ürün ilişkisi)
• sel felaketi (sebep - sonuç ilişkisi)
• öğrenci yurdu (tamlananın neye özgü olduğu)
• dikiş makinesi (tamlananın ne işe yaradığı)
Özellik 8: Ad tamlamaları bir sıfatla nitelenebilir.
• bakımsız köy yolları
• ucuz çocuk ayakkabısı
Özellik 9: Ad tamlamalarında tamlayan veya tamlanan sıfatla nitelenebilir. Tamlananın arasına sözcükler, söz öbekleri girebilir:
• Çalışkan öğrencilerin notları
• Karadeniz'in köpüklü dalgaları
• İstanbul'un insanları canından bezdiren sorunları
• Dağ rüzgârlarının mutluluk veren şarkısı
